सोने हे भारतीयांच्या गुंतवणुकीच्या पारंपारिक पसंतींपैकी एक आहे. अनेक जणांसाठी ते सुरक्षितता आणि स्थिरतेचे प्रतीक आहे. महागाई वाढली तरीही सोने आपल्या गुंतवणुकीचे मूल्य स्थिर ठेवण्यास मदत करते. तुमच्या गुंतवणूक पोर्टफोलिओमध्ये सोने समाविष्ट करणे फायद्याचे ठरू शकते कारण ते तुमच्या गुंतवणुकीत विविधता आणते. सोने सहज विकले जाऊ शकते म्हणजेच तुमच्या गरजेनुसार तुम्ही ते रोख रकमेत रुपांतरित करू शकता.
पण सोन्यामध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी काही मर्यादा लक्षात घ्याव्या लागतात. इतर गुंतवणूक साधनांच्या तुलनेत सोने कमी परतफेड देते. सोने खरेदी करणे, ते विकणे आणि सुरक्षितपणे ठेवणे या सर्वांमध्ये खर्च येतो. त्याचबरोबर सोन्याच्या किमतीत चढ-उतार होत असतो त्यामुळे गुंतवणूक करताना दीर्घकालीन दृष्टिकोन ठेवणे आवश्यक आहे.
सोने तुमच्या गुंतवणुकीचा भाग असू शकते पण किती प्रमाणात गुंतवणूक करावी हे तुमच्या वैयक्तिक गरजा आणि आर्थिक परिस्थितीवर अवलंबून असते. तुमची गुंतवणूक उद्दिष्टे, जोखीम घेण्याची क्षमता आणि गुंतवणुकीचा कालावधी या सर्व गोष्टी लक्षात घेऊन निर्णय घ्या. सामान्यत: तज्ञ सल्लागार तुमच्या एकूण गुंतवणुकीच्या 10 ते 15 टक्के रक्कम सोने खरेदीसाठी वापरण्याचा सल्ला देतात.
सोन्याचे भावातील चढ-उतार
सोने हे जगभरात लोकप्रिय गुंतवणुकीचे साधन आहे आणि भारतात तर त्याला विशेष महत्व आहे. जगातील दुसऱ्या क्रमांकाचे सोने खरेदीदार असलेला भारत, सोन्याला ‘सुरक्षित गुंतवणूक’ मानतो. सोन्याच्या भावामध्येही चढ-उतार असतात हे अनेकांना माहीत नसते. जेव्हा इतर गुंतवणुकीच्या साधनांमध्ये अस्थिरता निर्माण होते तेव्हा लोक सुरक्षित समजल्या जाणाऱ्या सोन्याकडे वळतात. अशा परिस्थितीत सोन्याची मागणी वाढते आणि त्याचे भाव वर जातात. तसेच व्याज दर वाढल्यास लोक रोख रक्कम आणि रोख-समतुल्य गुंतवणुकीकडे वळतात. यामुळे सोन्याची मागणी कमी होते आणि त्याचे भाव खाली जातात. त्याचप्रमाणे अमेरिकन डॉलर आणि सोने यांच्या किमतीमध्ये जवळचा संबंध आहे. डॉलरची मजबूती सोन्याच्या भावांसाठी नकारात्मक मानली जाते. महागाई वाढल्यास लोक आपल्या बचतीचे मूल्य टिकवण्यासाठी सोन्याकडे वळतात. यामुळे सोन्याची मागणी आणि भाव वाढतात. जगभरातील केंद्रीय बँका सोन्याचा साठा राखतात. या बँकांकडून सोन्याची खरेदी वाढल्यास त्याचे भाव वर जातात. आणखी एक महत्वाचे कारण म्हणजे युद्ध, दहशतवाद, राजकीय अस्थिरता यांसारख्या घटनांमुळे लोक सुरक्षित गुंतवणुकीच्या शोधात सोन्याकडे वळतात. यामुळे सोन्याची मागणी आणि भाव वाढतात.
सध्याची परिस्थिती:
जगभरात अस्थिरता वाढत असल्यामुळे सोन्याचे भाव सध्या उच्च पातळीवर आहेत. भारताची अर्थव्यवस्था चांगली कामगिरी करत असल्यामुळे शेअर बाजार तेजीत आहे आणि सराफा बाजार थोडा थंड आहे. दुबई बाजारातही मंदी आहे कारण लोक भाव कमी होण्याची वाट पाहत आहेत.
भारतात सोन्याचे भाव:
भारतात सोन्याचे दर आयात शुल्कामुळे १५ टक्के जास्त आहेत. सरकारने हे शुल्क कमी केले तर भाव कमी होऊ शकतात. पण भारत जगातील दुसरा सर्वात मोठा सोने खरेदीदार असल्यामुळे हे शुल्क कमी होण्याची शक्यता कमी आहे. जगभरात सोन्याचे महत्व कायम टिकून आहे. विशेषत: भारतात तर सोनाला ‘लक्ष्मी’ स्वरुप मानले जाते. लग्नसराईसारख्या शुभप्रसंगांमध्ये सोन्याचा विलासी विराजमान असतो. पण या चमकणाऱ्या धातूच्या किमती नेहमी स्थिर नसतात. गेल्या काही वर्षात तर सोन्याच्या भावांनी झपाटल्यासारखी वाढ केली आहे. या वाढीमागे अनेक जागतिक आणि आर्थिक घटनांचा प्रभाव आहे. जगातभर युद्धाचे काळे ढग दिसतात. रशिया-युक्रेन युद्ध, इस्राईल-हमास युद्ध यांसारख्या संघर्षांमुळे जागतिक अर्थव्यवस्थेवर गंभीर परिणाम होत आहेत. अशा अस्थिरतेच्या वातावरणात लोक ‘सुरक्षित आश्रयस्थान’ शोधतात. त्यामुळे सोने हे आकर्षक गुंतवणूक पर्याय बनते. याशिवाय, चीनसारख्या आर्थिक महाशक्तीमध्ये शेअर बाजार आणि रिअल इस्टेट क्षेत्रात झालेली घसरण लोकांना सोन्याकडे वळवत आहे. चीनची मध्यवर्ती बँक आणि सामान्य नागरिक मोठ्या प्रमाणात सोने खरेदी करत आहेत.
भारतीय स्त्रियांच्या श्रृंगारात सोने हे अविभाज्य अंग आहे. सोन्याच्या वेगवेगळ्या आकाराच्या आणि नक्षीदार दागिन्यांमधून कलेची आणि संस्कृतीची झलक दिसते. अंगावर परिधान केलेलं सोने हे केवळ सौंदर्यच वाढवत नाही तर ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक ठेवाही जपून ठेवते. धार्मिक कार्यांमध्येही सोने हे उपासनेचा आणि श्रद्धेचा एक भाग असतं. मंदिरांमधील सोनेरी मुर्ती, दानधर्म आणि पूजेसाठी वापरलेलं सोने यांमधून भारतीय संस्कृतीतील त्याचं महत्त्व अधोरेखित होते.
परंतु सोने हे फक्त भावनिक जडण आणि सामाजिक बंधाचं प्रतीक नसून गुंतवणुकीचं एक सोनेरी साधनही आहे. अस्थिर आर्थिक परिस्थितीमध्ये सोने हे सुरक्षित आश्रयस्थान मानलं जातं. कालांतराने त्याची किंमत वाढत असल्याने अनेक लोक आपल्या बचतीचं सोनेमध्ये रूपांतर करतात. सोन्याच्या नाण्यांच्या, बारच्या किंवा गोल्ड ईटीएफच्या स्वरूपात केलेली गुंतवणूक ही भविष्याची आर्थिक स्थिरता निर्माण करते.
गुंतवणुकीच्या क्षेत्रातही सोने आघाडीवर असून, त्यात गुंतवणूक करण्यासाठी अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
पहिले म्हणजे कमोडिटी एक्स्चेंज. हे भारतातील सर्वात मोठे कमोडिटी एक्सचेंज आहे. येथे तुम्ही सोन्याच्या भविष्यातील किंमतीवर आधारित खरेदी करू शकता. परंतु, यात जोखीमही जास्त असते.
दुसरा पर्याय म्हणजे गोल्ड ईटीएफ. हे स्टॉक मार्केटमध्ये खरेदी करता येणारे एक्सचेंज-ट्रेडेड फंड आहे. सोन्याची किंमत वाढली तर गोल्ड ईटीएफची किंमतही वाढते आणि सोने स्वस्त झाले तर ईटीएफची किंमत कमी होते. गोल्ड ईटीएफमध्ये गुंतवणूक सोपी आहे आणि त्यात कमी जोखीम असते.
तसेच, सरकारद्वारे वितरित केलेले सॉव्हरिन गोल्ड बॉण्ड हाही एक पर्याय आहे. हे बॉण्ड सोन्याच्या किंमतीशी जोडलेले असतात आणि त्यावर निश्चित व्याज मिळते. म्हणजेच, सोन्याची किंमत वाढली नाही तरीही तुम्हाला व्याज मिळतेच. हे बॉण्ड बँका, पोस्ट ऑफिसेस आणि ऑनलाइनद्वारे खरेदी करता येतात.
इलेक्ट्रॉनिक गोल्ड रिसिट हा सोने डिजिटल स्वरूपातील एक पर्याय आहे. बँका आणि ज्वेलर्सद्वारे ईजीआर खरेदी करता येते. यामध्ये सोने भौतिक स्वरूपात नसून त्याची रक्कम डिजिटल स्वरूपात तुमच्या खात्यात जमा होते.
अखेरचा पर्याय म्हणजे म्युच्युअल फंड गोल्ड योजना. या म्युच्युअल फंडाकडून तुमची गुंतवणूक सोन्यात केली जाते. या योजनेमध्ये गुंतवणूक करणे सोपे आहे आणि तुम्हाला व्यावसायिक गुंतवणूक व्यवस्थापनाचा लाभ मिळतो.
गुंतवणूक करण्यापूर्वी आपले आर्थिक उद्दिष्ट आणि जोखीम घेण्याची क्षमता ओळखणे गरजेचे आहे. तसेच, सोन्याच्या भावांचा अभ्यास करा, विविध पर्यायांची तुलना करा आणि तज्ञांचा सल्ला घेऊन योग्य निर्णय घ्या. सोने हे भारतीयांच्या आवडीचे गुंतवणुकीचे साधन असले तरी गुंतवणूक करण्यापूर्वी सजग राहणे आणि सर्व बाजूंनी विचार करणे आवश्यक आहे.