महाराष्ट्राची लोककला म्हणजे आपल्या संस्कृतीचा आत्मा. या कलेने अनेक पिढ्यांपासून रसिकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवले आहे. मात्र, गेल्या काही काळात लोकनाट्य आणि पारंपरिक लावणीच्या क्षेत्रात काही बदल झाले. नवे तंत्रज्ञान आले, प्रेक्षकांची अभिरुची बदलली आणि काही ठिकाणी या कलेला संधीच मिळाली नाही.
मात्र, आता राज्य सरकारने लोककला आणि लावणीला नवसंजीवनी देण्याचा निर्णय घेतला आहे. राज्याचे सांस्कृतिक कार्य मंत्री ॲड. आशिष शेलार यांनी नुकतीच यासंदर्भात घोषणा केली. सरकार नव्या नियमावलीद्वारे लोकनाट्य केंद्रांना बळ देणार असून नव्या कलाकारांना व्यासपीठ उपलब्ध करून देणार आहे. या निर्णयामुळे महाराष्ट्रातील लोककला अधिक दृढ होईल, असा विश्वास व्यक्त करण्यात येत आहे.
लोककलेच्या संवर्धनासाठी ठोस पावले
संस्कृती आणि परंपरा टिकवण्यासाठी लोककलेला प्रोत्साहन मिळाले पाहिजे, यावर सरकारचा भर आहे. यासाठी नव्या नियमावलीत लोकनाट्य केंद्रांसाठी काही महत्त्वाचे निर्णय घेण्यात आले आहेत:
- परंपरागत वाद्यांचा वापर अनिवार्य – लावणी आणि लोकनाट्य हे ढोलकी, तुणतुणे, हलगी यांसारख्या पारंपरिक वाद्यांमुळे अधिक रंगतदार होते. त्यामुळे अशा कार्यक्रमांमध्ये डी.जे. आणि अत्याधुनिक साउंड सिस्टीमच्या अतीवापरावर निर्बंध घालण्यात येणार आहेत.
- गुणवत्तेला प्राधान्य – महाराष्ट्रातील लावणी कलाकारांना दर्जेदार मंच मिळावा, यासाठी लावणी कार्यक्रमांचे आयोजन आणि गुणवत्ता तपासण्याची जबाबदारी जिल्हा प्रशासनाकडे असेल.
- नव्या कलाकारांसाठी प्रशिक्षण केंद्र – महाराष्ट्रातील सुप्रसिद्ध लावणी कलाकार स्व. पद्मश्री श्रीमती यमुनाबाई वाईकर यांच्या नावाने नवीन प्रशिक्षण केंद्र सुरू करण्यात येणार आहे. येथे नव्या कलाकारांना मार्गदर्शन मिळेल.
- गुन्हेगारी प्रवृत्तीला आळा – काही ठिकाणी लोकनाट्य आणि लावणी केंद्रांवर असभ्य कृत्ये होत असल्याच्या तक्रारी आल्या होत्या. त्यामुळे स्थानिक प्रशासन आणि पोलिस यंत्रणेला सतर्क राहण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.
लावणी – महाराष्ट्राच्या लोकसंस्कृतीचा अभिमान
लावणी ही केवळ नृत्यप्रकार नाही, तर ती महाराष्ट्राच्या मातीशी जोडलेली एक समृद्ध परंपरा आहे. लावणीमध्ये भाव, ठसका, अंगभंग आणि दमदार सादरीकरण यांचा सुरेख संगम असतो. त्यामुळेच लावणी गेल्या कित्येक दशकांपासून रसिकांच्या मनावर राज्य करत आहे.
पूर्वी लावणी यात्रा, जत्रा आणि गावकऱ्यांच्या मनोरंजनाचे साधन होती. पुढे ती तमाशाच्या माध्यमातून प्रसिद्ध झाली आणि त्यानंतर मराठी चित्रपटांनी तिला घराघरांत पोहोचवले. “माला जाऊ द्या ना घरी”, “लटपट लटपट तुझं चालणं” यांसारख्या गाण्यांनी संपूर्ण महाराष्ट्राला मोहवून टाकले.
मात्र, आधुनिकतेच्या प्रभावामुळे लावणीच्या मुळ गाभ्यात काही बदल झाले. काही ठिकाणी लावणीला वेगळेच स्वरूप मिळाले आणि तिचा पारंपरिक गोडवा हरवत चालला. त्यामुळे आता नव्या नियमांमुळे ही कला पुन्हा मूळ स्वरूपात येईल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
कोल्हापूर चित्रनगरीत भव्य वस्तुसंग्रहालय
कोल्हापूर हे मराठी चित्रपटसृष्टीचे एक ऐतिहासिक केंद्र आहे. त्यामुळे तेथील चित्रनगरीत मराठी चित्रपटसृष्टीच्या वैभवशाली इतिहासाचे जतन व्हावे, यासाठी सरकारने विशेष पाऊल उचलले आहे. लवकरच कोल्हापूर चित्रनगरीत भव्य वस्तुसंग्रहालय उभारण्यात येणार आहे.
या संग्रहालयात –
- जुन्या चित्रपटांचे पोस्टर्स
- चित्रपटांचे स्क्रिप्ट्स
- प्रसिद्ध कलाकारांनी वापरलेले पोशाख
- जुन्या काळातील कॅमेरे
- लिजेंडरी दिग्दर्शकांच्या आठवणी
अशा अनेक ऐतिहासिक वस्तू ठेवण्यात येणार आहेत. यामुळे नवीन पिढीला मराठी चित्रपटसृष्टीचा वारसा समजेल आणि त्यातून प्रेरणा मिळेल.
लोककला आणि चित्रपटसृष्टीला नवे युग
महाराष्ट्र सरकारच्या या निर्णयामुळे लावणी, लोकनाट्य आणि मराठी चित्रपटसृष्टीला मोठे बळ मिळणार आहे. नव्या कलाकारांना संधी मिळेल, पारंपरिक कलेचे जतन होईल आणि महाराष्ट्राचा सांस्कृतिक वारसा पुढील पिढीपर्यंत पोहोचेल.
यामुळे लावणीचे ठसेबाज ठेका पुन्हा गावोगाव घुमेल, चित्रनगरीत इतिहास जिवंत होईल आणि महाराष्ट्राच्या कलेला नवा सुवर्णकाळ लाभेल.
आणखी वाचा
आवडेल तेथे प्रवास योजना – महाराष्ट्रभर प्रवास फक्त 1100 रू. मध्ये एसटी ची योजना
लाडक्या बहीण योजनेतील ‘त्या’ बहिणींकडून पैसे परत घेण्याचा उपदव्याप नको- छगन भुजबळ
सोनू सूद अडचणीत! 10 लाखांच्या फसवणूक प्रकरणात कोर्टानं अटक वॉरंट जारी
