कुष्ठरोग म्हणजे फक्त एक शारीरिक आजार नाही, तर समाजाने दुर्लक्षित केलेल्या व्यक्तींसाठी एक संघर्षमय जीवन आहे. अनेक वर्षे समाजाच्या मुख्य प्रवाहापासून वंचित राहिलेल्या या रुग्णांसाठी शासनाने मोठी घोषणा केली आहे. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी कुष्ठरोग रुग्णांसाठी मिळणाऱ्या अनुदानात मोठी वाढ करत 2200 रुपयांवरून 6000 रुपये करण्याची घोषणा केली आहे. तसेच पुनर्वसन अनुदान 2000 रुपयांवरून 6000 रुपये करण्यात आले आहे. एवढेच नाही, तर या रुग्णांसाठी कॉर्पस फंड म्हणून 10 कोटींच्या निधीचीही घोषणा करण्यात आली आहे.
ही घोषणा चंद्रपूर जिल्ह्यातील वरोरा तालुक्यातील आनंदवन प्रकल्पाच्या 75व्या वर्धापन दिनानिमित्त आयोजित करण्यात आलेल्या कार्यक्रमात करण्यात आली. मुख्यमंत्री फडणवीस आणि उद्योगमंत्री उदय सामंत यांच्या उपस्थितीत झालेल्या या कार्यक्रमात महारोगी सेवा समितीच्या कार्याला विशेष दाद देण्यात आली. आनंदवन हे फक्त एक संस्थान नाही, तर हजारो रुग्णांसाठी जीवनदान देणारा प्रकल्प आहे, असे मुख्यमंत्री म्हणाले.
कुष्ठरोग – एक सामाजिक आव्हान
कुष्ठरोग हा संसर्गजन्य आजार असून, तो हळूहळू शरीरातील स्नायूंना, त्वचेला आणि मज्जासंस्थेला प्रभावित करतो. योग्य वेळी निदान आणि उपचार न झाल्यास रुग्ण अपंगत्वाच्या उंबरठ्यावर येतो. आजही अनेक ठिकाणी या रोगाबद्दल चुकीच्या समजुती आहेत. समाजाच्या मुख्य प्रवाहात राहणाऱ्या लोकांमध्ये कुष्ठरोगाबाबत जागरूकता कमी असल्यामुळे या रुग्णांना अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागते.
2027 पर्यंत कुष्ठरोगमुक्त भारताचे लक्ष्य
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारताला 2027 पर्यंत कुष्ठरोगमुक्त करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे. त्यासाठी वेगवेगळ्या योजना आणि कार्यक्रम राबवले जात आहेत. भारतात अजूनही काही भागांत कुष्ठरोगाचे प्रमाण आहे, विशेषतः ग्रामीण आणि आदिवासी भागांमध्ये हा आजार मोठ्या प्रमाणावर आढळतो. त्यामुळे सरकारच्या मदतीशिवाय या रुग्णांसाठी काम करणाऱ्या संस्थांना मोठ्या आर्थिक मदतीची गरज आहे.
आनंदवन – मानवतेचं मंदिर
आनंदवन म्हणजे फक्त एक संस्था नाही, तर समाजाने नाकारलेल्या लोकांसाठी नवा प्रकाश देणारे केंद्र आहे. बाबा आमटे यांनी हे केंद्र उभारले आणि आज त्यांच्या वारशाला पुढे नेण्याचे कार्य विकास आमटे आणि प्रकाश आमटे करत आहेत. कुष्ठरोग रुग्णांना समाजाच्या प्रवाहात आणण्यासाठी आनंदवन गेली 75 वर्षे अथक प्रयत्न करत आहे. येथे केवळ वैद्यकीय उपचारच नाही, तर पुनर्वसन, रोजगार प्रशिक्षण आणि संपूर्ण जीवनशैलीचा विकास यावर भर दिला जातो.
मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी आनंदवनचे कार्य पाहून त्याला मानवतेचे मंदिर असे संबोधले. बाबांनी सुरु केलेल्या या कार्याचा विस्तार मोठ्या प्रमाणात झाला असून, आज आनंदवनमध्ये हजारो लोक कार्यरत आहेत.
सरकारी योजनांचा प्रभाव आणि गरजा
कुष्ठरोग रुग्णांसाठी सरकार वेगवेगळ्या योजना राबवत आहे. मात्र, अनेक योजनांची अंमलबजावणी योग्य प्रकारे होत नाही. विशेषतः अनुदानाच्या बाबतीत अनेक रुग्णांना वेळेवर मदत मिळत नाही. त्यामुळे सरकारने यामध्ये वाढ करून अधिकाधिक रुग्णांना लाभ देण्याचा निर्णय घेतला आहे.
मुख्य घोषणा आणि त्याचे फायदे
- अनुदानात वाढ:
- आधी मिळणारे अनुदान 2200 रुपये होते, ते आता 6000 रुपये करण्यात आले आहे.
- पुनर्वसन अनुदान 2000 रुपये होतं, ते आता 6000 रुपये करण्यात आले आहे.
- कॉर्पस फंड:
- 10 कोटी रुपये निधी देण्याची घोषणा
- या निधीतून कुष्ठरोग्यांसाठी वैद्यकीय सुविधा, पुनर्वसन केंद्रे आणि रोजगार प्रशिक्षण कार्यक्रम राबवले जातील.
- संस्थांना पाठबळ:
- आनंदवनसारख्या संस्थांना आर्थिक मदत
- कुष्ठरोग्यांच्या पुनर्वसनासाठी नवीन प्रकल्प
कुष्ठरोग्यांसाठी पुढील टप्पे
सरकारच्या या घोषणेनंतरही अजून बरंच काम बाकी आहे. केवळ अनुदान वाढवून कुष्ठरोग मुक्त भारताचे स्वप्न साकार होणार नाही, तर यासाठी समाजाच्या सर्व स्तरांवर प्रयत्न करावे लागतील.
१) जनजागृती मोहिमा
कुष्ठरोग हा संसर्गजन्य आजार असला तरी तो सहजपणे बरा होऊ शकतो. त्यामुळे लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे आवश्यक आहे. अनेक लोक आजही कुष्ठरोग्यांना दूर ठेवतात, त्यांना अस्पृश्य मानतात. ही मानसिकता बदलण्यासाठी शाळा, कॉलेज, स्थानिक गावे आणि शहरी भागांमध्ये मोहिमा राबवणे गरजेचे आहे.
२) मोफत वैद्यकीय सुविधा आणि औषधोपचार
कुष्ठरोग्यांना वेळेवर औषधे मिळाली तर हा आजार पूर्णपणे बरा होऊ शकतो. मात्र, अनेक गरीब रुग्णांकडे औषधोपचारासाठी पैसे नसतात. त्यामुळे सरकारने मोफत औषधे आणि चाचण्यांची सुविधा पुरवणे गरजेचे आहे.
३) रोजगार आणि पुनर्वसन
कुष्ठरोग बरा झाल्यानंतरही अनेक रुग्ण बेरोजगार राहतात. समाज त्यांना नोकरी देण्यास टाळाटाळ करतो. त्यामुळे त्यांच्यासाठी विशेष प्रशिक्षण केंद्रे आणि लघु उद्योग योजना राबवणे गरजेचे आहे. आनंदवनमध्ये यावर चांगले काम चालू आहे, मात्र अशा आणखी संस्था उभारण्याची गरज आहे.
४) सामाजिक स्वीकार आणि मानसिक आधार
कुष्ठरोग्यांना फक्त वैद्यकीय मदतीची गरज नसते, तर समाजाने त्यांना स्वीकारणेही महत्त्वाचे आहे. यासाठी समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला त्यांची जबाबदारी ओळखायला हवी. सरकारी धोरणे आणि नियमांबरोबरच मानसिकता बदलण्यावर भर देणे आवश्यक आहे.
नवीन धोरणांमुळे काय बदल होईल?
या घोषणांमुळे कुष्ठरोग्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. त्यांना आर्थिक मदतीसह सामाजिक सन्मानही मिळेल. त्यांचे जीवनमान उंचावण्यासाठी सरकारच्या या उपक्रमांचा निश्चितच फायदा होईल.
संभाव्य परिणाम:
- आर्थिक मदतीमुळे रुग्णांच्या जीवनशैलीत सुधारणा होईल.
- पुनर्वसन कार्यक्रमांमुळे त्यांना रोजगाराच्या संधी मिळतील.
- जागृती मोहिमांमुळे समाजात सकारात्मक बदल होईल.
- मोफत वैद्यकीय उपचारांमुळे आजार नियंत्रणात येईल.
- संस्थांना मिळणाऱ्या मदतीमुळे त्यांचे कार्यक्षेत्र वाढेल.
निष्कर्ष
कुष्ठरोग्यांसाठी सरकारने उचललेले हे पाऊल निश्चितच स्वागतार्ह आहे. मात्र, ही प्रक्रिया फक्त घोषणांपुरती मर्यादित राहता कामा नये. यासाठी स्थानिक प्रशासन, स्वयंसेवी संस्था आणि समाजाच्या सर्व स्तरांवर काम करणाऱ्या लोकांनी पुढाकार घ्यायला हवा. कुष्ठरोगमुक्त भारताचे स्वप्न साकार करण्यासाठी प्रत्येक नागरिकाने योगदान देणे आवश्यक आहे.
सरकारच्या मदतीने आणि सामाजिक सहभागातून कुष्ठरोग्यांना योग्य सन्मान आणि जीवनशैली मिळवून देणे हेच आपले अंतिम ध्येय असायला हवे.
आणखी वाचा
लाडक्या बहीण योजनेतील ‘त्या’ बहिणींकडून पैसे परत घेण्याचा उपदव्याप नको- छगन भुजबळ
आवडेल तेथे प्रवास योजना – महाराष्ट्रभर प्रवास फक्त 1100 रू. मध्ये एसटी ची योजना
