रंगांचा सण होळी भारतातील सर्वात लोकप्रिय आणि आनंददायी सणांपैकी एक आहे रंगपंचमी आणि धुलिवंदन. होळीचा सण वसंत ऋतूच्या आगमनाचे प्रतीक आहे आणि वाईटावर चांगल्याचा विजय दर्शवतो. होळीच्या दिवशी लोक एकमेकांवर रंग उधळून, मिठाई वाटून आणि गाणी गाऊन आनंद साजरा करतात.
होळी, रंगपंचमी आणि धुलिवंदन हे तीनही सण एकमेकांशी संबंधित आहेत, परंतु त्यांच्यामध्ये काही महत्त्वाचे फरक आहेत.
होळी
होळी हा मुख्य सण आहे जो फाल्गुन पौर्णिमेला साजरा केला जातो. या दिवशी लोक एकमेकांवर रंग उधळतात आणि होळीका दहन करतात. होळीका दहन हा वाईटावर चांगल्याचा विजय दर्शवतो.
रंगपंचमी आणि धुलिवंदन
रंगपंचमी हा होळीनंतर पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी लोक एकमेकांवर रंग उधळतात आणि मिठाई वाटतात. रंगपंचमी हा प्रेमाचा आणि बंधुभावाचा सण मानला जातो.
धुलिवंदन
धुलिवंदन हा महाराष्ट्रात साजरा केला जाणारा सण आहे. हा सण होळीनंतर दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो.या दिवशी लोक एकमेकांवर रंगीत धुळ उधळतात आणि गाणी गाऊन आनंद साजरा करतात. धुळवंदन हा महाराष्ट्रातील अनोखा आणि रंगीबेरंगी सण आहे. धुलिवंदन हा वाईट विचारांना आणि नकारात्मकतेला दूर करण्याचा सण मानला जातो.
होळीनंतरच धुलिवंदन का साजरा करतात?
यामागे अनेक कारणे आहेत. एक कारण असे आहे की धुलिवंदन हा वसंत ऋतूच्या आगमनाचे प्रतीक आहे. वसंत ऋतू हा नवीन सुरुवातीचा ऋतू मानला जातो. त्यामुळे, लोक वाईट विचारांना आणि नकारात्मकतेला दूर करून नवीन सुरुवात करण्यासाठी धुलिवंदन साजरा करतात.
दुसरे कारण असे आहे की धुलिवंदन हा सामाजिक बंधुभावाचा सण आहे. या दिवशी लोक एकत्र येऊन गाणी गाऊन आणि नाचून आनंद साजरा करतात.
धुळवंदन सण कसा साजरा करतात?
धुळवंदन सण सकाळी लवकर सुरू होतो. लोक घरातून बाहेर येऊन एकमेकांवर रंगीत धुळ उधळतात. यानंतर लोक गाणी गाऊन आणि नाचून आनंद साजरा करतात. दिवसभर लोक एकमेकांच्या घरी जाऊन मिठाई वाटतात आणि शुभेच्छा देतात.
धुळवंदन सण साजरा करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे: रंगीत धुळ उधळताना इतरांच्या डोळ्यात आणि नाकात धुळ जाणार नाही याची काळजी घ्यावी. रंगीत धुळीमुळे त्वचेला त्रास होऊ शकतो, म्हणून त्वचेवर तेल किंवा क्रीम लावून घ्यावी. धुळवंदन सणानंतर घरातून बाहेर पडताना डोळे आणि नाक झाकून घ्यावे.
धुळवंदनाची पौराणिक कहाणी
धुळवंदनाशी संबंधित कोणतीही ठळक पौराणिक कथा नसली तरी, काही लोककथा आहेत ज्या या सणाच्या उत्पत्तीशी जोडल्या जातात. एका कथेनुसार, भगवान कृष्णाने राक्षसी होलिकाचा वध केला होता.
होलिका जळून राख झाली आणि ती राख लोकांवर पडली. लोकांनी ही राख एकमेकांवर उधळली, ज्यामुळे धुळवंदन साजरा करण्याची परंपरा सुरू झाली. दुसऱ्या कथेनुसार, धुळवंदन हा शिव-पार्वतीच्या विवाहाशी संबंधित आहे. या विवाहाच्या निमित्ताने रंग आणि उत्सव केला गेला होता. या उत्सवाचीच पुढे धुळवंदन सणाच्या रूपात आठवण ठेवली जाते.
रंगपंचमी आणि धुलिवंदन वेगवेगळ्या प्रथा
धुळवंदन साजरा करण्याच्या पद्धती वेगवेगळ्या प्रदेशात थोड्याफार बदलत असल्या तरी काही प्रमुख प्रथा सर्वत्र पाहायला मिळतात. धुळवंदनाचा मुख्य भाग म्हणजे रंगीत धुळी. ही धुळी निम, पाळीव, आणि इतर औषधी वनस्पतींपासून बनवली जाते.
यामुळे सुगंध येण्याबरोबरच उन्हाळ्याच्या अतिउष्ण किरणांपासून त्वचेचे संरक्षण होते. काही ठिकाणी, होळीच्या आदल्या दिवशी लावलेल्या होळीच्या राखेतून काही राख जतन करून ठेवली जाते. ही राख धुळवंदनाच्या दिवशी रंगीत धुळीसह वापरली जाते.
धुळवंदनाच्या दिवशी लोक एकत्र येऊन गाणी गाऊन आणि नाचून आनंद साजरा करतात. यावेळी ढोल, तुतारीसारखी पारंपरिक वाद्ये वाजविली जातात. धुळवंदनाच्या दिवशी घरोघरी स्वादिष्ट गुजिया आणि शेंगाच्या वरणाच्या आंबिल बनवल्या जातात. या पदार्थांवर रंगीत धुळ उधळली जाते आणि मग एकमेकांना वाटून दिली जाते.
धुळवंदनाचे सांस्कृतिक महत्त्व
धुळवंदन हा फक्त रंगांचा आणि उन्मादाचा सण नसून त्याचा एक खोलवरचा सांस्कृतिक अर्थ आहे. होळीच्या रूपात थंडी संपून येणारी उष्णता आणि निसर्गाचे पुनरुत्थान साजरे केले जाते. धुळवंदन हा याच उत्सवाचा भाग असल्याने तो वसंत ऋतूच्या आगमनाचे प्रतिक आहे.
धुळवंदनाच्या निमित्ताने वेगवेगळ्या जातीधर्मांचे लोक एकत्र येऊन आनंद साजरा करतात. यामुळे समाजात बंधुभाव वाढण्यास मदत होते. लिंगभेदभाव दूर करण्याचेही काम धुळवंदन करतो. या दिवशी स्त्री-पुरुष एकमेकांवर रंग उधळतात आणि आनंद व्यक्त करतात. या सणात गरीब आणि श्रीमंत यांच्यातील फरक विरून जातो. सर्वजण एकत्र येऊन सारख्याच उत्साहात हा सण साजरा करतात.
पारंपरिक पद्धतीने साजरा केला जाणारा धुळवंदन पर्यावरणासाठीही फायदेमंद ठरतो. रंगीत धुळी निसर्गातील वनस्पतींपासून बनवल्यामुळे त्या प्रदूषण करत नाहीत. उलट, या धुळीमुळे त्वचेचे संरक्षण होते. सध्या बाजारात मिळणाऱ्या रासायनिक रंगांमुळे पर्यावरणाची हानी होते. त्याऐवजी घरातून निसर्गातील पदार्थ वापरून रंगीत धुळी बनवण्यावर भर द्यावा.
एकंदरीत, धुळवंदन हा केवळ उत्सव नसून तो आपल्या समृद्ध सांस्कृतिक परंपरेचे आणि सामाजिक बंधाचे प्रतीक आहे. हा सण पर्यावरणाची काळजी घेऊन आणि समाजात सलोखा वाढवून साजरा केला तरच त्याचा खरा अर्थ साकार होईल.
ICAI CA Exam: आता तुम्ही देऊ शकता सीए फाउंडेशन, इंटरमिजिएट तीनदा, सीए परीक्षा तीनदा!
पिंपरी चिंचवड महानगरपालिकेत ७०००० पगाराची नोकरी!
पंतप्रधान मोदींनी नॅशनल क्रिएटर्स अवॉर्ड २०२४ प्रदान केला; काय आहे ते जाणून घ्या
व्हायरल व्हिडिओमध्ये एल्विश यादवने मॅक्सटर्नला का मारले? तुम्हाला माहित आहे?
