आम्ही जातो अमुच्या गावा अमुचा, रामराम घ्यावा या शब्दांतून सदेह वैकुंठ गमन करणारे संत तुकाराम महाराज हे वारकरी संप्रदायाचे आराध्य दैवत आहेत. त्यांच्या स्मरणार्थ दरवर्षी चैत्र कृष्ण द्वितीयेला तुकाराम बीज हा दिवस साजरा केला जातो.
यंदा हा दिवस 27 मार्च 2024 रोजी येत आहे. तुकाराम बीज हा वारकरी संप्रदायाचा गौरवशाली उत्सव आहे.
तुकाराम बीज सोहळ्याला लाखो वारकरी देहू नगरीत जमा होतात. या दिवशी अगदी लाखो वारकऱ्यांचा जणू मेळावा भरतो. तुकाराम बीजेच्या निमित्ताने देहू नगरी उत्सवमय होते.
लाखो वारकरी भाविक संत तुकारामांच्या समाधी मंदिरात दर्शनासाठी येतात. संत तुकारामांच्या समाधी मंदिरात दर्शन, अभंग गायन, भजन, कीर्तन अशा विविध कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. तसेच मंदिरात विशेष पूजा-अर्चना, तुकाराम महाराजांच्या पालखीची शोभायात्रा असाही कार्यक्रम केला जातो.
तुकारामांच्या नावाचा जयघोष आसमंत भरून जातो. या दिवशी संपूर्ण देहू नगरी तुकाराम महाराजांच्या जयघोषाने दुमदुमत असते. तुकाराम बीजेच्या दिवशी देहूच्या देवळात असलेल्या पिंपळाच्या झाडाबद्दल एक रोचक आख्यायिका आहे.
संत तुकाराम वैकुंठाला जाताना या झाडाची एक फांदी झुकवून त्यांना वंदन केल्याची आख्यायिका आहे. त्यामुळे या दिवशी हा पिंपळाचा वृक्ष थरथरतो असे मानले जाते.
तुकाराम बीज हा केवळ धार्मिक उत्सव नाही तर तो भक्ती आणि समतेचा उत्सव आहे. संत तुकारामांच्या विचारांचा प्रसार करून समाजात समता आणि बंधुता निर्माण करणे हा या उत्सवाचा मुख्य हेतू आहे.
संत तुकाराम महाराजांचे कार्य
संत तुकाराम हे वारकरी संप्रदायातील एक महान संत होते. त्यांनी आपल्या अभंगांमधून जाती-पातीचे बंध तोडून समत्वाचा संदेश दिला. जे का रंजले गांजले! त्यासी म्हणे जो आपुले तोचि साधू ओळखावा! देव तेथेची जाणावा! हा त्यांचा अभंग आजही भक्तीचा मार्ग दाखवतो. संत तुकाराम हे फक्त महान संतच नव्हते तर ते समाजसुधारक आणि संतकवी देखील होते.
आपल्या मराठी भाषेतील अत्यंत भावपूर्ण आणि सारगर्भित अभंगांच्या माध्यमातून त्यांनी समाजात भक्ती, ज्ञान आणि समता प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला. जाती-व्यवस्थेवर त्यांनी जोरदार टीका केली आणि सर्वधर्म समभाव हा संदेश दिला. त्यांचा हा संदेश आजही आपल्या सर्वांना मार्गदर्शन करतो. त्यामुळेच संत तुकाराम हे एक समाजसुधारक आणि संतकवी आहेत.
तुकाराम बुआंनी दाखवलेल्या मार्गावर चालत तुकाराम बीज हा भक्ती आणि समतेचा उत्सव आहे. तुकारामांच्या अभंगांचा सामाजिक व आध्यात्मिक प्रभाव अत्यंत प्रगल्भ आहे. संत तुकारामांच्या अभंगांचा मराठी साहित्यावर मोठा प्रभाव आहे. आजही त्यांचे अभंग भक्ती आणि प्रेरणा देतात. तुकाराम बीज हा दिवस त्यांच्या विचारांना आणि कार्याला स्मरण करण्याचा दिवस आहे.
संत तुकारामांनी वारकरी संप्रदायाचा प्रसार आणि विकास करण्यात मोठे योगदान दिले. त्यांनी भक्तीचा मार्ग सोपा आणि सुलभ बनवून समाजातील सर्व स्तरातील लोकांना भक्तीमार्गाकडे आकर्षित केले. संत तुकाराम हे विठ्ठलभक्तीसाठी प्रसिद्ध होते. त्यांनी आपल्या अभंगांमधून विठ्ठलाला प्रेमळ आणि जिव्हाळ्याच्या देवाच्या रूपात चित्रित केले.
संत तुकारामांनी 4000 पेक्षा जास्त अभंग रचले. त्यांच्या अभंगांमध्ये भक्ती, ज्ञान, नीतिशास्त्र, समाजसुधारणा अशा अनेक विषयांचा समावेश आहे. जातिव्यवस्थेवर टीका: संत तुकारामांनी जातीव्यवस्थेवर कडक टीका केली आणि समाजात समानता आणि बंधुता निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला. स्त्रियांना शिक्षणापासून वंचित ठेवण्याच्या प्रथेवर त्यांनी टीका केली आणि स्त्री शिक्षणावर भर दिला.
संत तुकारामांनी अंधश्रद्धा आणि कर्मकांडांवर टीका केली आणि खरा धर्म म्हणजे काय हे समजावून सांगितले. अभंगांची भाषा: संत तुकारामांच्या अभंगांची भाषा सोपी, सहज आणि रसाळ आहे.
तुकोबांनी आपल्या अभंगांमध्ये लोकभाषेचा वापर करून त्यांना जनसामान्यासाठी सुलभ बनवले. संत तुकारामांच्या अभंगांमध्ये भक्ती, प्रेम, करुणा आणि ज्ञान यांच्या भावना व्यक्त झाल्या आहेत.
तुकोबांचा त्याग
तुकारामांनी वयाच्या अवघ्या 16 व्या वर्षी विवाह केला. पण, संसारापेक्षा त्यांना ईश्वरभक्ती अधिक प्रिय होती. वयाच्या 30 व्या वर्षी त्यांनी आपले कुटुंब आणि गृहस्थाश्रम सोडून भगवंताच्या चरणी समर्पित होण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी आपल्या पत्नी आणि मुलांना सांगितले की, “मी आता भगवंताच्या शोधात निघणार आहे. तुम्ही तुमची काळजी घ्या.” त्या काळात समाजात अनेक वाईट गोष्टी रूढ होत्या. जाती-व्यवस्था, अंधश्रद्धा, कर्मकांडे यांसारख्या गोष्टींमुळे समाज त्रस्त होता.
तुकारामांनी या वाईट गोष्टींचा विरोध करण्यासाठी आणि समाजाला सुधारण्यासाठी आपले जीवन समर्पित केले. संत तुकारामांनी आपल्या जीवनात अनेक कष्ट आणि त्रास सहन केले. त्यांना समाजाकडून विरोध सहन करावा लागला.
त्यांना अनेकदा भूक, तहान आणि थकवा यांसारख्या समस्यांशी झुंज देत जगावे लागले. पण, त्यांनी कधीही हार मानली नाही आणि भगवंताच्या भक्तीत रममाण राहिले.
संत तुकाराम महाराज हे एक महान संत, भक्त, कवी आणि समाजसुधारक होते. त्यांनी आपल्या कार्यातून समाजात भक्ती, ज्ञान, समता आणि बंधुता निर्माण करण्याचे महान कार्य केले. संत तुकाराम महाराजांनी आपल्या जीवनात अनेक त्याग केले.
त्यांच्या त्यागाची प्रेरणा आजही आपल्याला जीवनात योग्य मार्गाने चालण्यासाठी आणि समाजासाठी चांगले कार्य करण्यासाठी प्रेरित करते.
तुकाराम बीज हा दिवस संत तुकाराम महाराजांना आदरांजली वाहण्याचा आणि त्यांच्या शिकवणींचा प्रसार करण्याचा एक सुवर्णसंधी आहे. या दिवशी आपण सर्वजण मिळून समाजात बंधुता आणि समता निर्माण करण्याचा संकल्प करूया.
Section 144 In Pune: पुणेकरांसाठी महत्वाची बातमी! पुणे शहरात १४४ कलम लागू, काय आहे कारण?
मराठा आरक्षण : सरकारचा मोठा निर्णय, मनोज जरांगेंच्या आंदोलनाची एसआयटीकडून चौकशी
