१० मार्च हा दिवस सावित्रीबाई फुले यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त स्मरणात येतो. स्त्री शिक्षणाचा दीपस्तंभ प्रज्वलित करणारी, समाजसुधारणा आणि बहुजन समाजाच्या उन्नतीसाठी लढणारी महान महिला म्हणून सावित्रीबाई फुले आजही आदराने आणि कृतज्ञतेने स्मरणात येतात.
सावित्रीबाई फुले यांची पुण्यतिथी म्हणजे केवळ एका व्यक्तीचे स्मरण नाही, तर सामाजिक परिवर्तनाच्या प्रेरणादायक प्रवासाची आणि स्त्री शिक्षणाच्या धगधगत्या ज्योतीची साक्ष आहे. त्यांच्या कार्याचा वारसा आजही आपल्या सर्वांना समता, न्याय आणि स्वातंत्र्यासाठी प्रेरणा देतो.
सावित्रीबाई फुले यांची पुण्यतिथी म्हणजे केवळ एका व्यक्तीचे स्मरण नाही, तर सामाजिक परिवर्तनाच्या प्रेरणादायक प्रवासाची आणि स्त्री शिक्षणाच्या धगधगत्या ज्योतीची साक्ष आहे. त्यांच्या कार्याचा वारसा आजही आपल्या सर्वांना समता, न्याय आणि स्वातंत्र्यासाठी प्रेरणा देतो.
आजही सावित्रीबाई फुले यांच्या कार्याचा आणि योगदानाचा आदर आणि कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी त्यांच्या पुण्यतिथीनिमित्त अनेक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. स्त्री शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणा या क्षेत्रात त्यांचे कार्य प्रेरणादायी आहे. आजच्या या दिवशी अशा या पहिल्या महिला शिक्षिकेबद्दल जाणून घेऊ या.
सावित्रीबाई फुले जन्म आणि बालपण:
सावित्रीबाईंचा जन्म ३ जानेवारी १८३१ रोजी नाशिक येथे झाला. त्यांचे वडील खंडोजी नेवसे आणि आई लक्ष्मीबाई हे गरीब माळी होते. त्या काळात मुलींना शिक्षण देणे हे अत्यंत दुर्मिळ होते, तरीही खंडोजी नेवसे यांनी आपल्या मुलीला शिक्षण देण्याचा निर्णय घेतला. सावित्रीबाईंनी आपल्या पती ज्योतिबा फुले यांच्याकडून शिक्षण घेतले आणि शिक्षिका बनल्या आणि त्यांच्या खांद्याला खांदा लावून काम केले.
शिक्षण आणि सामाजिक कार्य:
सावित्रीबाई आणि ज्योतिबा फुले यांनी मिळून १८४८ साली पुण्यातील भिडेवाड्यात मुलींसाठी पहिली शाळा स्थापन केली. त्या काळात समाजात स्त्री शिक्षणाला तीव्र विरोध होता. अनेकदा त्यांना विरोधकांकडून अपमान आणि त्रास सहन करावा लागला. परंतु सावित्रीबाईंनी हार मानली नाही आणि स्त्री शिक्षणाचा प्रसार करण्यासाठी अथक प्रयत्न केले.
कार्य आणि योगदान:
सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य अनेक क्षेत्रात पसरलेले आहे. स्त्री शिक्षण, सामाजिक सुधारणा, आणि साहित्यिक क्षेत्रात त्यांनी मोठे योगदान दिले आहे. सावित्रीबाईंना स्त्री शिक्षणाचा प्रसार करणारी महान महिला मानले जाते. त्यांनी ज्योतिबा फुले यांच्यासोबत मिळून पुण्यातील भिडेवाड्यात मुलींसाठी पहिली शाळा स्थापन केली. त्या काळात स्त्रियांना शिक्षण देणे हे अत्यंत दुर्मिळ होते.
सावित्रीबाईंनी अनेक अडचणींचा सामना करत स्त्री शिक्षणासाठी लढा दिला. त्यांनी अस्पृश्यांसाठी आणि गरजू लोकांसाठी अनेक सामाजिक कार्ये केली. त्यांनी अस्पृश्यांसाठी शाळा आणि आश्रयस्थाने स्थापन केली. त्यांना शिक्षणाची संधी दिली. त्यांनी जातीय भेदभाव आणि अस्पृश्यतेविरुद्ध आवाज उठवला. गरजू लोकांना मदत करण्यासाठी त्यांनी अनेक उपक्रम राबवले.
सावित्रीबाई फुले यांनी बालविवाह, सतीप्रथा आणि अंधश्रद्धा यांसारख्या सामाजिक वाईट प्रथांविरोधात लढा दिला. त्यांनी या प्रथांमुळे होणारा अन्याय आणि अत्याचार उघड केला आणि त्यांचे निर्मूलन करण्यासाठी प्रयत्न केले. सावित्रीबाईंनी त्या काळातील अनेक कुप्रथांविरुद्ध लढा दिला. बालविवाह आणि सती प्रथांसारख्या अमानुष प्रथांवर त्यांनी हल्लाबोल केला.
त्यांनी या प्रथांमुळे स्त्रियांच्यावर होणारा अन्याय आणि अत्याचार उघड केला आणि त्यांना समाजात सन्मान मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले. सावित्रीबाई फुले या फक्त एक समाजसुधारकच नव्हत्या तर त्या एक उत्तम लेखिका आणि कवयित्रीही होत्या. त्यांनी मराठी साहित्यात मोलाचे योगदान दिले.
त्यांनी लिहिलेल्या “सत्यशोधक” या पुस्तकात त्यांनी समाजातील विषमता आणि अन्यायावर प्रकाश टाकला. सावित्रीबाई फुले यांचे कार्य हे केवळ त्यांच्या काळापुरते मर्यादित नव्हते. त्यांचे विचार आणि कार्य आजही समाजाला दिशा देतात.
त्यांनी समाजात स्त्रियांचे स्थान उंचावण्यासाठी, अंधश्रद्धा निर्मूलनासाठी आणि सामाजिक न्यायासाठी केलेले कार्य अविस्मरणीय आहे. त्यांचे जीवन आणि कार्य हे आपल्या सर्वांसाठी प्रेरणा आणि मार्गदर्शक आहेत.
सावित्रीबाईंचे विचार:
सावित्रीबाई फुले यांच्या विचारांमध्ये समता, न्याय आणि शिक्षणाचे महत्त्व यावर भर दिला आहे. सावित्रीबाईंचा विश्वास होता की शिक्षण हे स्त्री-पुरुषांसाठी समान गरजेचे आहे. त्या काळात स्त्रियांना शिक्षण देणे हे अत्यंत दुर्मिळ होते. सावित्रीबाईंनी स्त्री शिक्षणासाठी लढा दिला आणि स्त्रियांना शिक्षणाचा अधिकार मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले.
सावित्रीबाईंचा असा विश्वास होता की स्त्रियांना शिक्षण दिल्यास समाजाचा सर्वांगीण विकास होईल. शिक्षणामुळे स्त्रिया स्वावलंबी बनतील आणि समाजाच्या प्रगतीमध्ये योगदान देऊ शकतील. सावित्रीबाई समाजातील समानतेसाठी लढल्या.
समाजातील सर्व जाती-धर्माच्या लोकांनी समानतेने जगले पाहिजे यासाठी त्यांनी काम केले. त्यांनी जातीभेद आणि धार्मिक भेदभावाविरोधात लढा दिला. सावित्रीबाई फुले यांच्या विचारांचे आजही तितकेच महत्त्व आहे. त्यांच्या विचारांमधून आपण समता, न्याय आणि शिक्षणाचे महत्त्व नक्कीच शिकू शकतो.
ज्योतिबा फुले यांची सहयोगिनी:
सावित्रीबाईंचे कार्य ज्योतिबा फुले यांच्यापासून वेगळे करता येणार नाही. त्यांनी ज्योतिबांसोबत मिळून सामाजिक सुधारणा आणि स्त्री शिक्षणाच्या क्षेत्रात अतुलनीय योगदान दिले.
त्यांनी केवळ शिक्षिका म्हणून काम केले नाही, तर ज्योतिबांना त्यांच्या कार्यात मोलाचे पाठबळ ठरल्या. पुस्तकांचे वाचन, लेखन आणि समाजाशी थेट संवाद साधण्यात त्या ज्योतिबांच्या सोबत आघाडीवर होत्या.
सावित्रीबाई फुले आजची गरज:
सावित्रीबाई फुले यांनी स्त्री शिक्षण आणि सामाजिक सुधारणांसाठी घालून दिलेल्या पायावर आपण आज पुढे जात आहोत. परंतु आजही समाजात अनेक आव्हान आहेत.
लैंगिक समानता पूर्णपणे साध्य झालेली नाही, जातीय भेदभाव अस्तित्वात आहे आणि अंधश्रद्धा अनेक ठिकाणी अजूनही रुजलेली आहे. या आव्हानांवर मात करण्यासाठी सावित्रीबाई फुले यांच्या कार्यातून प्रेरणा घेऊन आपण सर्वांनी मिळून प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.
आजही समाजात स्त्री शिक्षण, सामाजिक समानता आणि न्याय यासारख्या समस्या अस्तित्वात आहेत. सावित्रीबाईंच्या विचारांमधून प्रेरणा घेऊन आपण या समस्यांवर मात करण्यासाठी प्रयत्न करू शकतो.
शेवटी सावित्रीबाई फुले यांचे निधन १० मार्च १८९७ रोजी प्लेगच्या साथीने झाले. त्यांनी प्लेगच्या रुग्णांची सेवा करत असताना त्यांनाच या रोगाची लागण झाली आणि त्यामुळे त्यांचे निधन झाले.
एकंदरीतच, सावित्रीबाई फुले यांच्यासारख्या महान महिलांच्या कार्यामुळे आज समाजात स्त्रियांना शिक्षण आणि समान हक्क मिळा आहेत. त्यांचे कार्य आणि विचार सदैव प्रेरणादायी राहतील.
काही शुभेच्छा संदेश:
- समाजातील सर्वसामान्यांना, विशेषत: स्त्रिया आणि अस्पृश्यांना शिक्षणाचा प्रकाश देणाऱ्या सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंतीनिमित्त हार्दिक शुभेच्छा! त्यांच्या कार्याचा वारसा आपण पुढे नेऊ.
- “स्त्री शिक्षण हे समाजाच्या सर्वांगीण विकासाचे पायाबिंदू आहे.” – सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंतीनिमित्त त्यांच्या या अविस्मरणीय शिकवणीचा सन्मान करूया. त्यांच्या विचारांचे स्मरण करून आपण स्वतःमध्ये बदल घडवून समाजाची प्रगती करू शकतो.
- “शिक्षण ही ज्योत आहे, ती प्रत्येकाला मिळावी.” – सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंतीदिनी या संकल्पाची पुन्हा प्रतिज्ञा घेऊया आणि शिक्षणाच्या अधिकारापासून वंचित असलेल्यांना मदत करण्यासाठी प्रयत्नशील राहूया.
Women’s Day 2024, 8 March अंतर्राष्ट्रीय महिला दिवस पर भाषण हिंदी भाषण
Women’s Day 2024, 8 March: ८ मार्च जागतिक महिला दिनाचे भाषण मराठीत
सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ परीक्षा १० एप्रिलपासून, वेळापत्रक, विद्यार्थ्यांसाठी महत्वाचे सूचना
नॅशनल बिल्डिंग कंस्ट्रक्शन कॉर्पोरेशन मध्ये विविध पदांसाठी मोठी भरती!
Section 144 In Pune: पुणेकरांसाठी महत्वाची बातमी! पुणे शहरात १४४ कलम लागू, काय आहे कारण?
मराठा आरक्षण : सरकारचा मोठा निर्णय, मनोज जरांगेंच्या आंदोलनाची एसआयटीकडून चौकशी
छत्रपती शिवराय यांना ‘महाराज’ म्हणण्यापूर्वी नेमकं काय म्हटलं जायचं?
