हजारो महिलांचा निर्णय – ‘नाही पाहिजे योजनेचा लाभ!’
महिला सबलीकरणाच्या दिशेने सरकारने मोठं पाऊल उचलत मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना सुरू केली. 2024 मध्ये जुलै महिन्यात लाँच झालेली ही योजना महिलांसाठी आर्थिक मदतीचं मोठं साधन ठरली. दरमहा 1500 रुपये हे आर्थिक पाठबळ मिळाल्यामुळे लाखो महिलांना आधार मिळाला. मात्र, या योजनेतून हजारो महिलांनी ‘स्वतःहून’ बाहेर पडण्याचा निर्णय घेतलाय!
योजनेतून बाहेर पडण्यासाठी दीड लाखांहून अधिक महिलांनी अर्ज केले आहेत. विशेष म्हणजे सरकारनेही यासंदर्भात मोठा निर्णय घेतला असून, काही महिलांची नावे योजनेतून वगळण्यास सुरुवात झाली आहे.
हे घडतंय तरी का? महिलांनी स्वतःहून अर्ज का केले? सरकारने घेतलेला मोठा निर्णय काय आहे? योजनेत अजून कोणते बदल होऊ शकतात? चला, सविस्तर जाणून घेऊया!
महिला सशक्तीकरणाच्या दिशेने ‘लाडकी बहीण’ योजना
महाराष्ट्र सरकारने जुलै 2024 मध्ये मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना सुरू केली. या योजनेअंतर्गत 21 ते 65 वयोगटातील महिलांना दरमहा 1500 रुपये आर्थिक मदत दिली जाते. महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याच्या उद्देशाने ही योजना आणण्यात आली.
या योजनेचा उद्देश काय होता?
- महिलांना आर्थिक मदत देऊन त्यांच्या स्वावलंबनाला हातभार लावणे.
- गृहिणींना स्वतःच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी स्थिर उत्पन्न देणे.
- गरीब आणि वंचित महिलांना आर्थिक पाठबळ देणे.
- महिलांना छोट्या व्यवसायांसाठी भांडवल पुरवणे.
योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी महिला व बाल विकास विभागाने जबाबदारी घेतली. जानेवारी 2025 मध्ये 2 कोटी 41 लाख महिलांच्या खात्यात पैसे जमा करण्यात आले.
अचानक महिलांनी ‘नाही पाहिजे’ म्हणून अर्ज का केले?
योजना सुरू झाल्यानंतर काही महिन्यांतच दीड लाखांहून अधिक महिलांनी योजनेतून बाहेर पडण्यासाठी अर्ज केले आहेत. म्हणजेच, त्यांनी स्वतःहून सांगितलं की, त्यांना योजनेचा लाभ नकोय.
यामागची मुख्य कारणं:
- घरात चारचाकी वाहन असल्यामुळे अपात्र ठरणं:
- अनेक महिलांच्या किंवा त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या नावावर चारचाकी वाहन असल्याचं आढळलं.
- सरकारच्या नियमांनुसार, ज्या घरात चारचाकी आहे, त्या कुटुंबातील महिलांना या योजनेचा लाभ मिळू शकत नाही.
- इतर सरकारी योजनांचा लाभ घेत असल्यामुळे अपात्र ठरणं:
- अनेक महिला आधीच नमोशक्ती योजना, संजय गांधी निराधार योजना अशा अन्य सरकारी योजनांचा लाभ घेत होत्या.
- एका कुटुंबातील दोन योजना एकत्र मिळू नयेत म्हणून काही महिलांची नावं वगळण्यात आली.
- वयाचा अडसर:
- योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी महिलेचं वय 21 ते 65 वर्षांदरम्यान असणं गरजेचं आहे.
- 1 लाख 10 हजार महिलांचं वय 65 वर्षांपेक्षा अधिक झालं, त्यामुळे त्यांची नावं योजनेतून वगळली गेली.
- स्वतःच्या निर्णयाने योजना सोडणे:
- काही महिलांनी स्वतःच्या इच्छेने सांगितलं की, त्यांना या योजनेचा लाभ नको आहे.
- यामागे सामाजिक प्रतिष्ठा, स्वाभिमान किंवा गरज नसल्याने लाभ घेऊ नये, अशी मानसिकता असू शकते.
सरकारने घेतलेला मोठा निर्णय – पैसे परत घ्यायचे नाहीत!
योजनेतून अपात्र ठरलेल्या किंवा स्वतः अर्ज करून बाहेर पडलेल्या महिलांनी आतापर्यंत घेतलेले पैसे परत द्यावे लागणार का? हा प्रश्न अनेकांना पडला होता.
महत्वाचा निर्णय:
सरकारने जाहीर केलंय की आतापर्यंत लाभ घेतलेल्या अपात्र महिलांकडून पैसे परत घेतले जाणार नाहीत.
महिला व बाल विकास मंत्री आदिती तटकरे आणि मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी याबाबत स्पष्टता दिली आहे.
यापुढे मात्र, अपात्र महिलांच्या खात्यात पैसे जमा होणार नाहीत.
सरकारचा हा निर्णय महत्त्वाचा ठरलाय कारण:
- महिलांना कोणत्याही प्रकारचा आर्थिक त्रास होऊ नये.
- योजनेचा लाभ गरजू महिलांपर्यंत पोहोचावा.
- चुकीच्या नोंदी दूर करून पारदर्शकता आणावी.
संख्येमध्ये मोठा फरक – किती महिलांनी योजना सोडली?
- डिसेंबर 2024 मध्ये योजनेच्या लाभार्थी महिलांची संख्या 2 कोटी 46 लाख होती.
- जानेवारी 2025 मध्ये 5 लाख महिलांची संख्या कमी झाली.
- दीड लाख महिलांनी स्वतः अर्ज करून योजना सोडली.
- संजय गांधी निराधार योजनेच्या लाभार्थी 2.30 लाख महिलांची नावं वगळली गेली.
- 65 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या 1.10 लाख महिलांना अपात्र ठरवण्यात आलं.
आता पुढे काय? – योजनेत आणखी बदल होऊ शकतात का?
सध्या सरकार योजनेंची छाननी करत आहे. त्यामुळे येत्या काही महिन्यांत आणखी काही बदल होऊ शकतात.
- फसवणूक रोखण्यासाठी योजनेंतर्गत नवीन अटी लागू शकतात.
- गरजू महिलांपर्यंत योजना योग्य प्रकारे पोहोचण्यासाठी नवीन नियम बनू शकतात.
- अर्ज करण्याच्या प्रक्रियेत बदल होऊ शकतो.
महिला व बाल विकास विभागाने परिवहन विभाग, कृषी विभाग आणि संजय गांधी निराधार योजनेच्या मदतीने मोठ्या प्रमाणावर तपासणी सुरू केली आहे.
महिलांसाठी हा मोठा धडा – कोणत्याही सरकारी योजनेचा लाभ घेताना काय लक्षात ठेवावं?
सध्याच्या परिस्थितीत महिलांनी कोणत्याही सरकारी योजनेचा लाभ घेताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- आपली पात्रता आधीच तपासा.
- जर योजना गरजेची नसेल, तर लाभ घेण्याचा मोह टाळा.
- योग्य कागदपत्रांसह अर्ज करा, चुकीची माहिती देऊ नका.
- सरकारकडून तपासणी केली जाऊ शकते, त्यामुळे अपात्र असल्यास योजनेतून बाहेर पडा.
- योजनेचा लाभ घेताना दीर्घकालीन परिणामांचा विचार करा.
सारांश – ‘लाडकी बहीण’ योजनेंतील घडामोडींचा महिलांवर परिणाम काय?
- या योजनेतून लाखो महिलांना आर्थिक मदत मिळाली.
- तथापि, अपात्र महिलांची नावे वगळण्याचा सरकारने निर्णय घेतला.
- दीड लाख महिलांनी स्वतः अर्ज करून योजना सोडली.
- सरकार अपात्र महिलांकडून पैसे परत घेणार नाही.
- योजनेची अधिक छाननी केली जात आहे, भविष्यात आणखी बदल संभवतात.
महिला सबलीकरणासाठी हा मोठा टप्पा आहे. परंतु, कोणतीही योजना टिकवायची असेल, तर तिची पारदर्शकता आणि गरजूंना लाभ मिळणं हे महत्त्वाचं ठरतं.
आता प्रश्न असा आहे – योजनेतून बाहेर पडलेल्या महिलांनी पुढे काय करावं? त्यांना पर्यायी मदत मिळणार का? सरकार आणखी कोणते निर्णय घेईल? हे पाहणं महत्त्वाचं ठरेल!
आणखी वाचा
आवडेल तेथे प्रवास योजना – महाराष्ट्रभर प्रवास फक्त 1100 रू. मध्ये एसटी ची योजना
लाडक्या बहीण योजनेतील ‘त्या’ बहिणींकडून पैसे परत घेण्याचा उपदव्याप नको- छगन भुजबळ
सोनू सूद अडचणीत! 10 लाखांच्या फसवणूक प्रकरणात कोर्टानं अटक वॉरंट जारी
