एकविसाव्या शतकात वैज्ञानिक आणि वैयक्तिक प्रगती होत असताना, भारतातील कुटुंब प्रणाली कमकुवत होत आहे. वृद्धांची स्थिती दिवसेंदिवस दयनीय होत आहे. अनेक वृद्धांना अपमान आणि उपेक्षा सहन करावी लागते.

एका सर्वेक्षणानुसार, 71% वृद्ध आजारी असतानाही त्यांच्या कुटुंबाकडून काळजी घेतली जात नाही. याच समस्येवर उपाय म्हणून महाराष्ट्र सरकारने श्रावणबाळ योजना सुरू केली आहे.

श्रावण बाळ योजना काय आहे?

वृद्धत्वाच्या पटलावर आर्थिक आणि सामाजिक सुरक्षा ही एक महत्वाची गरज आहे. या गरजेची ओळख महाराष्ट्र सरकारने पारखली असून त्यांनी ज्येष्ठ नागरिकांच्या कल्याणासाठी श्रावण बाळ योजना राबवली आहे.

ही योजना 65 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वय असलेल्या ज्येष्ठ नागरिकांना आर्थिक हातभार लावण्यासाठी राबवली जात आहे. यामुळे वृद्धांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळण्यास मदत होते.

तसेच, स्वावलंबन वाढते आणि ते अधिक सन्मान आणि सुरक्षिततेने जीवन जगू शकतात. ही आर्थिक मदत वृद्धांना त्यांच्या मूलभूत गरजा भागवण्यासाठी उपयुक्त ठरते. यामुळे त्यांना इतरांवर अवलंबून राहण्याची गरज कमी होते आणि आत्मविश्वास वाढतो.

श्रावणबाळ योजना केवळ आर्थिक लाभापुरती मर्यादित नाही. ही योजना वृद्धांना एक सामाजिक आधारही देते. त्यामुळे त्यांना एकटेपणाची भावना कमी होते आणि समाजात सन्मान आणि सुरक्षिततेची जाणीव निर्माण होते.  महाराष्ट्र सरकार ज्येष्ठ नागरिकांच्या आयुष्यातील आर्थिक कठीणता दूर करण्यासाठी श्रावणबाळ योजना राबवते. 

Shravan Bal Yojana: 65 वर्षांवरील नागरिकांना मिळतो पेन्शन

योजनेअंतर्गत दोन श्रेणी आहेत – श्रेणी A आणि श्रेणी B. पात्रतेचे निकष वेगळे असल्याने अर्जदारांनी कोणत्या श्रेणीमध्ये येतात ते समजून घेणे आवश्यक आहे.

श्रेणी A: या श्रेणीमध्ये 65 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वय असलेले आणि महाराष्ट्राचे स्थायी रहिवासी असलेले ज्येष्ठ नागरिक येतात. यामध्ये अर्जदाराचे वार्षिक उत्पन्न ₹21,000 पेक्षा कमी असावे आणि त्यांचे नाव बीपीएल यादीमध्ये सूचीबद्ध नसावे. श्रेणी A मधील लाभार्थींना दर महिन्याला ₹600 पेन्शन मिळते.

श्रेणी B: या श्रेणीमध्ये देखील 65 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वय असलेले आणि महाराष्ट्राचे स्थायी रहिवासी असलेले ज्येष्ठ नागरिक येतात.

इथेही अर्जदाराचे वार्षिक उत्पन्न ₹21,000 पेक्षा कमी असावे आणि त्यांचे नाव BPL यादीमध्ये सूचीबद्ध असावे. श्रेणी B मधील लाभार्थींना केंद्र सरकारकडून दर महिन्याला ₹200 आणि राज्य सरकारकडून दर महिन्याला ₹400 मिळतात. त्यामुळे त्यांना एकूण ₹600 पेन्शन मिळते.

श्रावण बाळ योजना सेवा राज्य निवृत्तीवेतन योजना अर्ज प्रक्रिया : 

अर्ज प्रक्रिया ऑनलाइन आहे. https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in/ या वेबसाइटवर जाऊन नोंदणी करा आणि लॉग इन करा. आवश्यक माहिती जसे नाव, पत्ता, वय, उत्पन्न इत्यादी भरा.

आवश्यक कागदपत्रांमध्ये आधार कार्ड, निवासस्थानाचा पुरावा, वय पुरावा, उत्पन्नाचा पुरावा आणि वैद्यकीय प्रमाणपत्र (जर असेल तर) यांचा समावेश होतो.

जवळच्या महानगरपालिका, नगरपालिका, नगरपरिषद कार्यालयात अर्ज भरणे आणि लाभार्थी यादी जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या वेबसाइटवर तपासणे शक्य आहे.

पेमेंट स्टेटस https://www.mahaonline.gov.in/ या वेबसाइटवर आधार क्रमांक टाकून चेक केला जाऊ शकते.

लाभार्थी यादी ऑनलाइन उपलब्ध आहे. वेबसाइटवर जाऊन “लाभार्थी यादी” या पर्यायावर क्लिक करा. तुमचे जिल्हा आणि गाव/ब्लॉक निवडा आणि सबमिटवर क्लिक करा. यावर क्लिक केल्यावर तुमच्या जिल्ह्यातील लाभार्थी यादी दिसून येईल.

महाराष्ट्र श्रावण बाळ योजना 2024 : पात्रता, अर्ज प्रक्रिया

• इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्तीवेतन योजना: 60 वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या गरीब ज्येष्ठ नागरिकांना केंद्र सरकारकडून दर महिन्याला ₹200 पेन्शन मिळते.
• राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्य कार्यक्रम (NSAP): गरीबीमध्ये जीवन ज जगणाऱ्या ज्येष्ठांना आर्थिक मदत म्हणून दर महिन्याला ₹200 पेन्शन दिली जाते.
• अन्नपूर्णा योजना: 65 वर्षांपेक्षा जास्त वय असलेल्या गरीब ज्येष्ठांना दर महिन्याला 35 किलो धान्य मोफत दिले जाते.
• वयोवृद्धांसाठी घरकुल योजना: निवारा नसलेल्या ज्येष्ठ नागरिकांना महाराष्ट्र राज्य निवारा मंडळाच्या माध्यमातून निवारा उपलब्ध करून दिला जातो.
• वयोवृद्धांसाठी आरोग्य योजना: सरकारी रुग्णालये आणि आरोग्य केंद्रांमधून ज्येष्ठ नागरिकांना मोफत आरोग्य सुविधा पुरवल्या जातात.
• वयोवृद्धांसाठी सवलत योजना: ज्येष्ठ नागरिकांना प्रवासात सवलत मिळावी यासाठी महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळ (MSRTC) आणि भारतीय रेल्वे द्वारे सवलत योजना राबवल्या जातात.
• वयोवृद्धांसाठी कौशल्य विकास योजना: ज्येष्ठ नागरिकांना आत्मनिर्भर बनण्यासाठी महाराष्ट्र कौशल्य विकास मिशनद्वारे नवीन कौशल्ये शिकण्याची आणि स्वयंरोजगार करण्याची संधी उपलब्ध करून दिली जाते.

श्रावण बाळ योजना 2024 महाराष्ट्र माहिती

ज्येष्ठ नागरिकांच्या आयुष्यातील आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी आणि त्यांना सुरक्षित जीवनमान प्रदान करण्यासाठी अशा योजनांची गरज आहे. निवृत्तीनंतर आर्थिक अडचणींमुळे अनेक ज्येष्ठ नागरिक संघर्ष करतात. या योजना त्यांना आर्थिक सुरक्षा प्रदान करून त्यांचे जीवनमान उंचावण्याचा प्रयत्न करतात.

तसेच, एकटे राहणाऱ्या ज्येष्ठांना सामाजिक आधार नसतो. या योजना त्यांना सामाजिकदृष्ट्या सुरक्षित करण्याबरोबरच समाजाशी जोडून ठेवण्यात मदत करतात.

आरोग्यविषयक आव्हानांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना मोठ्या प्रमाणात खर्च करावा लागतो. या योजनांद्वारे त्यांना मोफत आरोग्य सुविधा आणि औषधोपचार मिळतो. काही योजना तर ज्येष्ठांना स्वावलंबी बनण्यासाठी नवीन कौशल्ये शिकण्याची आणि स्वयंरोजगार करण्याची संधी देतात.

यामुळे ते आत्मसन्मान राखून जगू शकतात. ज्येष्ठांना समाजातील योग्य स्थान मिळवून देण्यासाठी आणि त्यांना सन्मानपूर्वक जीवन जगण्यास मदत करण्यासाठी या योजनांची भूमिका महत्त्वाची आहे.

भारताची लोकसंख्या झपाट्याने वृद्ध होत असल्याने ज्येष्ठ नागरिकांची संख्या वाढत आहे. त्यांच्या वाढत्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी या योजनांचे महत्व अधोरेखित करता येत नाही. या सर्व योजनांचा परिणाम म्हणजे ज्येष्ठ नागरिकांचे जीवनमान सुधारते आणि त्यांना आनंदी व सन्मानजनक आयुष्य जगण्यास मदत मिळते.

लोकसभा निवडणुकीपूर्वी सीएए ची अंमलबजावणी | लोकसभा निवडणुकांवर CAA अंमलबजावणीचा प्रभाव

लोकसभा निवडणूक २०२४: अजित पवारांचा राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्ष महाराष्ट्रात 4 जागांवर लढणार, भाजप 31 तर शिवसेनेच्या वाट्याला 13 जागा

शेवटी, श्रावणबाळ योजना ही वृद्धांसाठी एक वरदान आहे.  ही योजना वृद्धांना आर्थिक आणि सामाजिक सुरक्षा प्रदान करते आणि त्यांना सन्मान आणि सुरक्षिततेने जगण्यास मदत करते. पात्र ज्येष्ठ नागरिकांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी त्वरित अर्ज करावा. अधिक माहितीसाठी जिल्हाधिकारी कार्यालयाशी संपर्क साधावा किंवा दिलेल्या वेबसाइटला भेट द्यावी

अर्ज प्रक्रियेदरम्यान किंवा इतर कोणत्याही प्रश्नांसाठी तुम्ही हेल्पलाइन नंबर 18001208040 वर संपर्क साधू शकता.